Ντοκιμαντέρ βάζει «φωτιά» για τα Γλυπτά του Παρθενώνα: «Η μεγαλύτερη κλοπή στην ιστορία της τέχνης»
Ο σκηνοθέτης Ντέιβιντ Γουίλκινσον ισχυρίζεται ότι το ντοκιμαντέρ «The Marbles» διευθετεί μια από τις πιο διχαστικές συζητήσεις στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς.
«Φωτιά» βάζει στο Ηνωμένο Βασίλειο ένα νέο ντοκιμαντέρ που κυκλοφορεί και στο οποίο «αποδεικνύεται πέραν πάσης αμφιβολίας» ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα κλάπηκαν από την Ελλάδα, όπως ισχυρίζεται ο σκηνοθέτης του.
Το ζήτημα των Μαρμάρων του Παρθενώνα επιστρέφει στο προσκήνιο με το ντοκιμαντέρ, το οποίο επανεξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα γλυπτά αφαιρέθηκαν από τον Παρθενώνα. Ωστόσο, ήδη υπάρχουν αντιδράσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Sky News.
Ο Ντέιβιντ Γουίλκινσον ισχυρίζεται ότι το ντοκιμαντέρ «The Marbles» διευθετεί μια από τις πιο διχαστικές συζητήσεις στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς: το κατά πόσον ο διπλωμάτης του 19ου αιώνα, Λόρδος Έλγιν, απέκτησε νόμιμα τα Γλυπτά του Παρθενώνα, γνωστά και ως «Ελγίνεια Μάρμαρα».
Η ταινία επανεξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα Γλυπτά αφαιρέθηκαν από τον Παρθενώνα, ενώ η Ελλάδα βρισκόταν υπό οθωμανική κυριαρχία - και κατέληξαν στο Λονδίνο. Υποστηρίζει ότι ο Λόρδος Έλγιν δεν απέκτησε νόμιμα τα γλυπτά και ότι αυτό ισοδυναμεί με «τη μεγαλύτερη κλοπή στην ιστορία της τέχνης».
Ο ηθοποιός Μπράιαν Κοξ, ο ιστορικός Ντόμινικ Σέλγουντ και ο δικηγόρος Μαρκ Στίβενς είναι μεταξύ εκείνων που εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ.
«Τα πούλησε, αλλά είχε δικαίωμα να τα αγοράσει;»
Η βρετανική κυβέρνηση αγόρασε τα γλυπτά από τον Λόρδο Έλγιν και τα ενέταξε στην επιτροπεία του Βρετανικού Μουσείου, όπου παρέμειναν για 200 χρόνια.
«Χρειαζόταν τα χρήματα από τη βρετανική κυβέρνηση για να πληρώσει όλες τις δωροδοκίες που είχε δώσει σε μέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», δηλώνει ο σκηνοθέτης Ντέιβιντ Γουίλκινσον. «Ο Λόρδος Έλγιν τα πούλησε... αλλά το ερώτημα είναι, είχε όντως ο Λόρδος Έλγιν το δικαίωμα να τα αγοράσει;».
Ο αρχαιολόγος Μάριο Τραμπούκο ντελα Τορέτα ωστόσο απορρίπτει τους ισχυρισμούς του σκηνοθέτη. «Ο ισχυρισμός για δωροδοκία για την απόκτηση των Γλυπτών είναι απλώς λανθασμένος από ιστορικής άποψης», λέει στο Sky News.
Ο Τορέτα ήταν ο βασικός συντάκτης μιας κοινής επιστολής, την οποία υπέγραψαν η πρώην πρωθυπουργός Λιζ Τρας, ο ιστορικός Δρ. Ντέιβιντ Στάρκι και ο Σερ Τζον Ρέντγουντ. Σε αυτήν κατηγορούν το Βρετανικό Μουσείο για μια «μυστική» και «επιταχυνόμενη εκστρατεία» για την επιστροφή των Μαρμάρων στην Ελλάδα.
Απαντώντας στους ισχυρισμούς του Γουίλκινσον για δωροδοκία, ο Τορέτα προσθέτει: «Η μόνη αναφορά σε «δώρα» έρχεται χρόνια μετά την έναρξη των μετακομίσεων... μήπως οι άνθρωποι υποθέτουν ότι τότε στην Κωνσταντινούπολη εφάρμοζαν ένα σχέδιο «δωροδοκία τώρα, πληρωμή αργότερα»;».
Το οθωμανικό φιρμάνι
Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα σημεία της συζήτησης είναι η νομιμότητα ενός οθωμανικού εγγράφου γνωστού ως «φιρμάνι», το οποίο φέρεται να εξουσιοδότησε τον Λόρδο Έλγιν να απομακρύνει τα αντικείμενα από την Ελλάδα. Υπάρχει μόνο ένα ιταλικό κείμενο που αναφέρεται ως μετάφραση αυτού του εγγράφου.
Ο Ντέιβιντ Γουίλκινσον λέει: «Ήταν συνήθης πρακτική εκείνη την εποχή ένα αντίγραφο να φυλάσσεται στην Κωνσταντινούπολη και ένα άλλο να αποστέλλεται στην Αθήνα. Οι Τούρκοι δεν μπορούν να βρουν τίποτα».
Μιλώντας στο Sky News το 2024, η Δρ. Ζεϊνέπ Μποζ, επικεφαλής της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης για το υπουργείο Πολιτισμού της Τουρκίας, δήλωσε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις για το φιρμάνι στο οθωμανικό αρχείο.
«Παρά την εκτεταμένη αρχειακή έρευνα, δεν έχει βρεθεί τέτοιο φιρμάνι. Είναι ακόμη δύσκολο να χαρακτηρίσει κανείς αυτό το έγγραφο μετάφραση όταν το πρωτότυπο δεν είναι διαθέσιμο», είχε δηλώσει τότε.
Ο Τορέτα προσφέρει μια εξήγηση: «Το κάψιμο του αρχείου του Οθωμανού κυβερνήτη ήταν μια από τις πρώτες πράξεις της Ελληνικής Επανάστασης».
Ενώ τα επιχειρήματα δεν είναι καινούργια, το «The Marbles» εξετάζει επίσης πώς άλλα ιδρύματα έχουν χειριστεί παρόμοιες υποθέσεις.
Η πολιτική των μουσείων ανά τον κόσμο
Στην ταινία, ο Μπράιαν Κοξ λέει ότι τα μάρμαρα θα είχαν ήδη επιστρέψει στην Αθήνα αν είχαν καταλήξει στο Εδιμβούργο και όχι στο Λονδίνο. Το 2023, το Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας επέστρεψε τον αναμνηστικό στύλο του Οίκου των Νίιστζουλ στον Καναδά.
Η Πινακοθήκη και το Μουσείο Κέλβινγκροουβ της Γλασκώβης επέστρεψε ένα μπλουζάκι στο Κέντρο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Νότιας Ντακότα στις ΗΠΑ.
Και όσον αφορά τα Γλυπτά του Παρθενώνα, το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης της Γερμανίας και το Βατικανό έχουν επιστρέψει θραύσματα στην Ελλάδα. Ο νόμος περί Βρετανικών Μουσείων του 1963 απαγορεύει τη νόμιμη παραχώρηση θησαυρών από το Βρετανικό Μουσείο.
Η κυβέρνηση έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν σχεδιάζει να αλλάξει την υπάρχουσα πολιτική για την αποκατάσταση περιουσιακών στοιχείων και ότι εναπόκειται στους διαχειριστές του μουσείου να αποφασίσουν.
Ένας εκπρόσωπος του Βρετανικού Μουσείου επανέλαβε μια δήλωση που είχε δώσει στο Sky News τον Ιούλιο: «Οι συζητήσεις με την Ελλάδα σχετικά με μια Συνεργασία για τον Παρθενώνα είναι σε εξέλιξη και εποικοδομητικές».
Το ντοκιμαντέρ εξετάζει την ηθική των ξένων εθνικών θησαυρών που κλάπηκαν και τώρα στεγάζονται σε δυτικά μουσεία.
